-
1 гуо
гуо макъ громкий зов, окрик.* Иныжьым мы къуэхъуэпсыхъуэр зэщIигъэсту гуо макъ игъэIуащ. фольк. Унэхъунум и тхьэкIумэ гуо макъ иIуэркъым. (погов.) -
2 гуо-кIий
см. кIий-гуо.* Екъуб гуо-кIийм зригъэIэту конторэм къыщIэкIыжа къудейуэ, Хьэмид къыIухьащ. Iуащхь. Ауэ нэсыжахэу жыжьэ, зэхах гуо-кIий макъ. Ж. Б. -
3 кIий-гуо
гам, шум/ Макъ хэIэтыкIа, макъ ин, зэрыгъэкIий.* Мусэ зигъэбэлыхьу кIий-гуо щхьэкIэ, Мусэ хуэдэр Iэдэм илъэскIэ иригъэджэнщ. КI. А. Тхьэмадэр нысэм техьэртэкъыми кIий-гуокIэ зыкъригъащIэ мыхъумэ.. еджэртэкъым. КI. Т. -
4 тхьэкIумэ
1. ухо/ ЦIыхумрэ тхы къупщхьэ зиIэ псэущхьэхэмрэ зэрыдаIуэ орган.ТхьэкIмэм зэхих нэхърэ нэм илъагъу. (погов.)2. устар. переносное плетенный карниз крыши (из сена, соломы)/ Псэуалъэ блыным ищхьэм дэкIуэу трахукI чий бгъузэ цIыкIу, мыдэкIэ къытегъэщIеикIауэ.Чийм къыхэщIыкIа тхьэкIумэ.ТхьэкIумэ ящэ глухому обедню два раза не служат (букв. продают уши).ТхьэкIумэ Iув непонятливый (букв. толстые уши).* ТхьэкIумэ IувкIэ къызэджэу зы махуэ жылэм щысхьынкъым. фольк.И тхьэкIумэм блимыгъэкIыу слушать внимательно, ничего не пропуская.* ЩIалэр даIуэрт зы псалъэ и тхьэкIумэм блимыгъэкIыу.ТхьэкIумэм жьы иужын перестать звенеть в ушах (от шума, гама).{И} тхьэкIумэм имыгъэхьэн пропустить мимо ушей, оставить без внимания и ответа что-л.ТхьэкIумэм имыкIыжын стоять долго в ушах (о чьих-л. словах, крике).* Хьэпакъ и тхьэкIумэм икIыжыркъым абы щыгъуэ и анэр зэрылъэIуауэ щытар.. Iуащхь.{И} тхьэкIумэм имыкIын = тхьэкIумэм итын.* Зи кхъуэ кIуэдам кхъуэ кIий макъ и тхьэкIумэм икIыркъым. (погов.){И} тхьэкIумэм имыхьэн = тхьэкIумэм имыгъэхьэн.ТхьэкIумэм итын стоять в ушах.* Ар {щIалэр} зэрыкIияр иджыри си тхьэкIумэм итщ. Къэб.ТхьэкIумэм ихъуцэцэн шепнуть что-л. на ухо кому-л., по секрету сообщить о чем-л.* Абдейм зыр зым и тхьэкIумэм ихъуцацэу щIадзащ, къумыкъу дыщэкIым и щIапIэжь бгынэжам дыщэ гулъэ къыщыщIатIыкIауэ зэрапхъуэ жаIэу. Ж. Б.ТхьэкIумэм ицырхъэн = тхьэкIумэм къицырхъэн.{И} тхьэкIумэм иIуэн = тхьэкIумэм къицырхъэн.* Унэхъунум и тхьэкIумэм гуо макъ иIуэжыркъым. (погов.)ТхьэкIумэм иIущэщэн = тхьэкIумэм ихъуцэцэн.ТхьэкIумэм къицырхъэн 1) дойти до чьего-л. слуха 2) уловить что-л. краем уха.* ЯпэмкIэ зыри щыIэ хуэдэкъым, ауэ фоч къэгъапкIэ Iэуэлъауэ {Хьэждал} и тхьэкIумэм къоцырхъэ. Къ. Хь.ТхьэкIумэм къищтэн быть слышным.ТхьэкIумэм къиIуэн дойти до чьего-л. слуха.* Дыгъужь къугъ макъ абы {Исмел} и тхьэкIумэм къиIуащ. Т. Хь.ТхьэкIумэм цIыв игъэпщхьэн стать глухим ко всему, стараться ничего не слышать, делать вид, что ничего не слышишь.ТхьэкIумэм Iусын прожжужать чьи-л. уши.* УвыIэгъуэ симыIэу уи тхьэкIумэм сыIусщи, итIани къыбгурыIуакъым. Iуащхь.ТхьэкIумэр вуун звенеть, шуметь в ушах от чего-л.ТхьэкIумэр гъэжанын = тхьэкIумэр гъэкIын.ТхьэкIумэр гъэкIын навострить уши, слушать внимательно, обратиться в слух.* Я тхьэкIумэхэр гъэкIауэ абы {Мурат жиIэм} щIэдэIурт. Къ. Хь.ТхьэкIумэр зэблэгъэплъын прясть ушами ( чаще о лошадях).* Щытщ Iэнкуну шы зытесыр, И тхьэкIумэр зэблигъэплъу. КI. А.И тхьэкIумэр иричын оглушить кого-л. (криком и т. п.).ТхьэкIумэхэр тегъэлIэн опустить уши (напр. о собаке).ТхьэкIумэр тегъэхуауэ обратившись в слух.ТхьэкIумэр удэгун прожжужать все уши кому-л.ТхьэкIумэр IуэнтIэн (хуэIуэнтIэн) строго-настрого предупредить кого-л. о чем-л.ТхьэкIумитIымкIэ зэхэхын слышать что-л. собственными ушами.тхьэкIумэ вей сера ( ушная)/ ТхьэкIумэм ирищIэ фIейр.тхьэкIумэ дакъэ нижняя часть уха/ ТхьэкIумэм и дакъащхьэм щыфIэтым нэхъ гъунэгъу Iыхьэр.ТхьэкIумэдакъэ узын.тхьэкIумэ жан см. тхьэкIумафIэ.тхьэкIумэ жьажьэ тугоухий, глуховатый/ ЩIагъуэу зэхэзымых, дэгу-дэгуу щыт.тхьэкIумэ тхьэгъу см. тхьэгъу 2.тхьэкIумэ уз болезнь уха/ ТхьэкIумэм къефыкI узыгъуэ.ТхьэкIумэ узым имыгъэжеин. -
5 къэгуоун
(къогуо) неперех. гл. крикнуть ( в сторону говорящего)/ Гуо макъ зыгуэрым къигъэIун.* Модэ-модэ зы къогуо, гуо кIыхь къреш. фольк. -
6 гуэуж
устар. клич предупреждения/ ХъыбарегъащIэ гуо макъ.* Унэхъунум гуэуж макъ и тхьэкIумэм икIыркъым. (погов.) {Лъэбыцэ:} - Шы къуэлэныжьым ныщIозэрыхь.. - гуэуж ухъункъэ, - жыхуиIэ щIыкIэу и саурыщхьэр хуреупщIэх. Нарт. -
7 зэрыгъэгуоун
(зэрогъэгуо) неперех. гл. громко разговаривать, шуметь ( о многих)/ Ину зэпсэлъэн, кIий-гуо макъ къызэдэIэтын.* Шыхэр увыIат, мэкъумэшыщIэхэр зэрыгъэгуоууэ абыхэм ядэIэпыкъурт, плIэIукIэ гухэм щIэрыIэу. Iуащхь. -
8 шхы
{и}шх щымыIэжын (имыIэжын) нет житья кому-л. от кого-чего-л.* Ныбэм илъ сабийм и гуо макъ зэхэсхащ. Ар дунейм къытехьэмэ, нартхэм шхы диIэжкъым. Нарт. -
9 къэхьэсын
(къехьэс) перех. гл. 1. донести кого-что-л. ( сюда)/ Зыгуэрым къихьу къэсын, зыгуэрым къигъэсын.* Жьыр кIэрахъуэрт, зеуэрт.. анэм и тхьэкIумэм къихьэсырт кIий-гуо, фий макъ. Къэб.2. донести что-л. (до наших дней, до определенного времени)/ Зы зэман гуэрым къэгъэсын, мыкIуэдыжу къызэтегъэнэн.Адыгэхэм я нарт эпосыр ди зэманым къахьэсащ. -
10 Iыхь
междом. ох (обозначает вздох, стон) ЩэIу макъ къегъэлъагъуэ.* Бжащхьэ гъуанэм хьэ къугъ макъыу Борэныжьыр къыщогуо, А гуо макъым сабий цIыкIур щэIукIэ, "IыхькIэ" къыдожьу. Щ. А.